Friday 6 October 2017

महारस - उपरस - साधारण रस - धातु - रतन

परिभाषा प्रकरण - ( रस शास्त्र )  - 


महारस - रस शास्त्र  में महारस की संख्या आठ मानी गयी है | जोकि इस प्रकार है


अभ्रक -      Mica
वैक्रान्त -     Tourmaline 
माक्षिक -     Pyrite 
विमल -       Iron Pyrite 
शिलाजीत -  Black Bitumen 
सस्यक  -     Copper Sulphate 
चपल -         Bismuth 
रसक -        Calamine or Zinc  

उपरस वर्ग  - उपरस की संख्या भी आठ मानी गयी है जोकि इस प्रकार है -

गन्धक -                   Sulphur 
गैरिक -                   Ochre
कासीस -                 Green Vitriol  
फिटकरी ( कांक्षी ) - Potash Alum 
हरताल -                 Orpiment 
मन:शिला -              Realgar  
अंजन -                   Collyrium 
कंकुष्ठ -                   Ruhbarb 

साधारण रस वर्ग - यह भी संख्या में आठ बताये गए है 

कम्पिल्लक -             Kamila 
गौरीपाषाण -             Arsenic  
नवसादर -                Ammonium Salt  
कपर्द ( कौड़ी ) -       Marine Shell 
अग्निजार ( अम्बर ) -  Ambergris 
गिरिसिंदूर -               Red Oxide of Mercury  
हिंगुल -                     Cinnabar 
मृददारश्रृंग  -             Litharge  

धातु वर्ग - धातु की संख्या सात बताई गयी है 

सुवर्ण -  Gold 
रजत -   Silver 
ताम्र -    Copper 
लौह -    Iron 
नाग -     Lead
वंग -      Tin
यशद -   Zinc 

रतन वर्ग - रतन की संख्या नो बताई गयी है - 

माणिक्य -           Ruby 
मुक्ता ( मोती ) -  Pearl
प्रवाल ( मूंगा ) -  Coral
ताक्षर्य ( पन्ना ) -  Emerald
पुखराज -           Topaz
भिदुर ( हीरा ) -  Diamond
नीलम -             Sapphire
गोमेद -             Zircon
वैदूर्य -              Cat's eye


No comments:

Post a Comment